
เครื่องลิ้มนิ้วเป็นเครื่องดนตรีที่มีจุดเด่นตามชื่อของมันคือมีลิ่มนิ้วสำหรับกดเพื่อปรับเปลี่ยนระดับเสียง ตัวที่เรียกว่าลิ่มนิ้วนี้เราจะเรียกมันว่า “คีย์” ซึ่งเครื่องดนตรีแต่ละชนิดจะมีจำนวนของคีย์ไม่เท่ากัน ตามปกติสีของคีย์จะเป็นสีขาวกับสีดำ และผู้คนส่วนใหญ่ก็จะคุ้นเคยกันในชื่อของคีย์บอร์ดมากกว่าจะเรียกว่าเครื่องลิ่มนิ้ว
เครื่องดนตรีประเภทนี้จะมีชุดของก้านเสียงหรือคีย์ที่อยู่ติดกัน ผู้เล่นสามารถกดด้วยนิ้วได้ ปกติลิ่มนิ้วมักจะมีคีย์ในการเล่นชุดละ 12 ก้านโดยที่เสียงสำหรับบันไดเสียงแบบตะวันตกจะมีทั้งอันสั้นและอันยาวประกอบกันและวนซ้ำกันไปเรื่อย ๆ การเกิดเสียงของเครื่องดนตรีในกลุ่มนี้มีหลายลักษณะ อย่างตัวเปียโน ฮาร์ปซิคอร์ด หรือคลาวิคอร์ด เกิดเสียงโดยการกดคีย์ที่ต้องการแล้วคีย์นั้นจะส่งแรงไปที่กลไกต่าง ๆ ภายในเครื่องเพื่อทำให้สายโลหะที่ขึงตึงสั่นสะเทือนจนทำให้เกิดเสียงดังขึ้น
ส่วนเครื่องดนตรีประเภทคีย์บอร์ดบางชนิดใช้ลมผ่านไปยังลิ้นโลหะให้สั่นสะเทือนจนทำให้เกิดเสียงดัง แม้ในปัจจุบันไม่นิยมใช้เท่าไหร่ แต่ก็ยังมีใช้เป็นบางโอกาสอยู่บ้าง เช่น ออร์แกนลม แอ็คคอร์เดียน เป็นต้น
เปียโนเป็นเครื่องลิ่มนิ้วที่นิยมอย่างกว้างขวางกว่าเครื่องดนตรีประเภทลิ่มนิ้วชนิดอื่น ๆ แม้ว่าเปียโนจะมีขนาดที่ใหญ่และหนักทำให้ไม่สามารถพกพาได้ และมีราคาค่อนข้างสูงมาก แต่เปียโนก็เป็นเครื่องดนตรีที่ได้เปรียบเครื่องดนตรีอื่น ๆ อย่างมาก เพราะเสียงของเปียโนสามารถเข้ากับเครื่องดนตรีได้เกือบทุกชนิด ดังนั้น เปียโนจึงสามารถเล่นได้ทั้งแบบบรรเลงเดี่ยว แชมเบอร์คลอเสียง หรือแม้กระทั่งร่วมกับวง ออร์เคสตรา
เปียโนถูกพัฒนามาหลากหลายแบบ แต่เปียโนที่เป็นแบบดั้งเดิมที่เปรียบเสมือนโรงเรียนยุคเก่าคือเปียโนอะคูสติก เป็นเปียโนที่มีฝาครอบและแผ่นครอบทำจากไม้ ในขณะที่กระดานเสียงทำจากเหล็ก และขึงด้วยสายโลหะ ลิ่มนิ้วของเปียโนมาตรฐานมีทั้งหมด 88 คีย์ แบ่งออกเป็นคีย์ขาว 52 คีย์ดำ 36 ช่วงคีย์ปกติจะมีสายโลหะอยู่ทั้งหมด 3 เส้นในหนึ่งคีย์ และคีย์เบสจะมีสายโลหะเส้นใหญ่อยู่ 1-2 เส้นในหนึ่งคีย์ เมื่อกดคีย์จะเกิดเป็นเสียงโน้ตดนตรีที่มีความถี่ในการสั่นพ้องที่แตกต่างกันออกไป และเมื่อปล่อยคีย์เสียงจะถูกตัดทันที หากต้องการให้เสียงกังวานและลากยาวก็สามารถทำได้โดยการเหยียบที่คันเหยียบซึ่งอยู่บริเวณด้านล่างของเปียโนค้างไว้
จากประวัติศาสตร์บอกเล่าว่าเปียโนในยุคแรกเริ่มถูกคิดค้นขึ้นที่เมืองฟลอเรนซ์ ประเทศอิตาลี โดยบุคคลที่มีชื่อว่าบาร์โธโลมีโอ คริสโตโฟรี ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1700 ซึ่งเปียโนหลังแรก ๆ ของเขาทำขึ้นมาด้วยสายที่บางกว่าเปียโนในปัจจุบันทำให้เสียงเบากว่าเปียโนในยุคปัจจุบันมาก แต่คริสโตโฟรีก็ประสบความสำเร็จครั้งสำคัญคือการผลิตให้ค้อนตีสายเปียโนได้โดยไม่ค้างอยู่กับสายจนให้เสียงที่ดังฟังชัด นอกจากนั้นตัวค้อนยังสามารถกลับสู่ตำแหน่งเดิมได้โดยไม่ดีดหรือเด้งจนแรงเกินไป และที่สำคัญเปียโนที่เขาผลิตยังสามารถเล่นโน้ตที่รัว ๆ ได้อีก
แต่อย่างไรก็ตามเครื่องดนตรีใหม่ที่เขาได้คิดค้นขึ้นนี้ก็ยังไม่ได้รับความสนใจมากนักจนนักเขียนชาวอิตาลีที่ชื่อว่าสกีปีโอเน มาเฟอีได้เขียนและตีพิมพ์บทความได้อย่างน่าตื่นตาตื่นใจถึงข้อดีของเปียโน เขารวมแบบของเปียโนไว้ในบทความ และกระตุ้นให้ผู้ผลิตอื่น ๆ เริ่มที่จะสร้างเปียโนตามแบบของคริสโตโฟรี การผลิตเปียโนจึงเข้าสู่ยุครุ่งเรืองในปลายศตวรรษที่ 18 โดยเฉพาะในหมู่ผู้ผลิตเปียโนแห่งกรุงเวียนนา และนักประพันธ์เพลงชื่อดังอย่าง Wolfgang Amadeus Mozart ที่ได้ประพันธ์บทเพลงเพื่อเล่นบนเปียโนจนกลายเป็นบุคคลที่มีชื่อเสียงก้องโลก
เมโลเดียนหรือเมโลดิกาเป็นเครื่องลิ่มนิ้วที่มีลักษณะการผสมผสานระหว่างหีบเพลงกับฮาร์โมนิกา ทำงานโดยการเป่าลมผ่านท่อ โดยที่ตัวท่อจะอยู่บริเวณด้านข้างของตัวเมโลเดียน แล้วผู่เล่นก็จะเป่าลมและกดคีย์บอร์ดไปพร้อม ๆ กันจนทำให้เกิดเสียงขึ้น
เครื่องลิ่มนิ้วชนิดนี้ถูกออกแบบโดยบริษัท Hohner ในปี ค.ศ. 1950 สันนิษฐานว่าผู้คิดค้นคือนักดนตรีชื่อ Brooklyn ส่วนบุคคลที่แนะนำเมโลเดียนเข้ามาสอนในวิชาดนตรีขั้นพื้นฐานคือ Joseph lederfine melodica นอกจากนี้ก็มี Phi moore jr. ซึ่งเป็นนักดนตรีแจ๊สที่ได้ฝึกอย่างเป็นจริงเป็นจังจนนำเมโลเดียนบันทึกเพลงในอัลบัม Right on ในค.ศ. 1969
ลักษณะทั่วไปของเมโลเดียนแบ่งออกได้เป็น 3 ส่วน คือ ส่วนตัวเครื่องดนตรี ส่วนปากเป่า และส่วนสายเป่า มีขนาดและรูปร่างต่าง ๆ กันไปถึง 4 ขนาด ได้แก่ เมโลเดียนเสียงโซปราโน เมโลเดียนเสียงอัลโต เมโลเดียนเสียงเทนเนอร์ และเมโลเดียนเสียงเบส
แอคคอร์เดียนเป็นเครื่องดนตรีที่น่าอัศจรรย์อีกชนิดหนึ่ง แม้ปัจจุบันจะไม่ค่อยเป็นที่รู้จักมากนัก แต่ไม่ว่ามันจะถูกเล่นอยู่ในประเทศไหนก็จะมีกลิ่นอายของเพลงประเทศนั้น ๆ อบอวลอยู่ด้วยทำให้เสน่ห์ไม่เคยหล่นหายไปตามกาลเวลา ซึ่งเครื่องลิ่มนิ้วชนิดนี้เคยเป็นเครื่องดนตรีที่ได้รับความนิยมอย่างมากในทศวรรษที่ 1950-1960 โดยเฉพาะเด็ก ๆอเมริกันในยุคนั้นเกือบทุกคนจะต้องเคยได้เล่นแอคคอร์เดียนมาก่อน แต่ความโด่งดังของวงดนตรีสี่เต่าทอง หรือ The Beatles เป็นจุดเปลี่ยนทำให้ดนตรีร็อกและกีต้าร์กลายเป็นที่ชื่นชอบมากกว่า
แอคคอร์เดียนมีหลายขนาดเช่น ขนาด 25 ลิ่มนิ้ว 12 เบส ขนาด 37 ลิ่มนิ้ว 80 เบส และขนาดใหญ่ซึ่งนิยมใช้เล่นโดยทั่วไปจะมี 41 ลิ่มนิ้ว 120 เบส มีปุ่มปรับเสียงเปลี่ยนระดับเสียงติดอยู่ทางด้านขวาอีกหลายปุ่ม ทางด้านซ้ายอาจมีช่องปรับความดังความค่อยซึ่งเปิดปิดได้อีก 3-4 ช่องเครื่องดนตรีชนิดนี้เกิดจากการสั่นสะเทือนของลิ้นทองเหลืองเล็ก ๆ ภายในตัวเครื่องซึ่งมาจากการผ่านเข้าหรือออกของลมที่ต้องใช้แรงของผู้เล่นในการสูบ นิยมใช้เล่นกับวงดนตรีขนาดเล็ก เช่น วงดนตรีประจำหมู่บ้าน วงดนตรีลูกทุ่ง วงคอมโบ ถือว่าเป็นเครื่องดนตรีที่น่าสนใจมากเลยทีเดียว
เครื่องลิ่มนิ้วสุดท้ายที่เราจะนำเสนอให้ผู้อ่านได้รู้จักนี้ได้รับฉายาว่าเป็นราชาแห่งเครื่องดนตรีตะวันตก เนื่องจากมีความซับซ้อนในการประดิษฐ์และมีขนาดที่ใหญ่ ออร์แกนที่ใหญ่ที่สุดในโลกอยู่ที่ Atlantic City Convention Hall ซึ่งมีจำนวนไปป์ถึง 33,000 ไปป์
ออร์แกนมีประวัติในการประดิษฐ์ที่ยาวนานมาตั้งแต่สมัยโรมัน และมีความสำคัญควบคู่มากับศาสนาคริสต์ คำว่า Organ นั้นมาจากภาษาละตินคำว่า Organum ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้เรียกเครื่องดนตรีชนิดหนึ่งที่มีชื่อว่า Hydraulis ต้นกำเนิดเสียงของออร์แกนมาจากลม แต่ก็มีแหล่งกำเนิดอีกหลายวิธี ซึ่งในสมัยโบราณต้องใช้แรงคนในการผลิตลม เมื่อลมถูกบังคับให้ไหลผ่านท่อที่มีขนาดต่าง ๆ กันจึงทำให้เกิดเสียงที่มีความถี่แตกต่างกัน ท่อที่ใช้ในการสร้างออร์แกนอาจจะเป็นไม้หรือโลหะ ก็ได้ และจะส่งผลให้มีเสียงที่แตกต่างกันไป โดยที่ออร์แกนหนึ่งเครื่อง สามารถทำเสียงต่าง ๆ ได้เท่ากับเครื่องดนตรีหลายชิ้นมารวมกัน ดังนั้นออร์แกนจึงสามารถเล่นได้ทั้งการทำทำนองหรือแม้แต่แนวเดินเบสโดยที่ไม่ต้องพึ่งพาเครื่องดนตรีอื่น ในสมัยก่อนออร์แกนจึงนับเป็นเครื่องดนตรีที่มีประสิทธิภาพสูงที่สุดในบรรดาเครื่องดนตรีทั้งหลาย
จากการบอกเล่าพบว่าออร์แกนส่วนใหญ่ในยุโรป อเมริกา และออสตราเลเซียสามารถพบได้ในโบสถ์คริสเตียน ซึ่งการนำเครื่องดนตรีนี้เข้ามาใช้ในคริสตจักรนั้นเริ่มต้นมาจากพระสันตะปาปาวิทาเรียนในศตวรรษที่ 7 เนื่องจากความสามารถในการสร้างเสียงดนตรีที่ไพเราะสามารถสร้างเสียงได้หลาย ๆ เสียงและมีความทรงพลังเหมาะสำหรับนำมาใช้ประกอบการร้องเพลง จึงเป็นเครื่องดนตรีที่คู่ควรที่จะใช้ขับเคลื่อนบทเพลงนมัสการสรรเสริญพระเจ้า
ออร์แกนจึงเรียกได้ว่าเป็นเครื่องดนตรีที่มีความขลังในตัวของมันเองแบบที่เครื่องดนตรีชนิดอื่น ๆ ไม่สามารถเทียบได้
เครื่องลิ่มนิ้วเป็นเครื่องดนตรีอีกประเภทหนึ่งที่ถือว่าค่อนข้างจะเป็นตัวหลักให้กับวงดนตรี และสามารถบรรเลงเพลงทำนองได้หลากหลายอารมณ์ ไม่ว่าจะบรรเลงเพลงเศร้าก็ทำให้ผู้ฟังนั้นอินไปกับเสียงเพลง หรือแม้แต่จะเป็นบทเพลงสนุก หรือบทเพลงที่เกี่ยวกับสรรเสริญพระเจ้า และเรื่องราวของเครื่องลิ่มนิ้วนี้ก็ทำให้ทุกคนได้ทราบแล้วว่า เครื่องดนตรีสากลประเภทเครื่องลิ่มนิ้วมีอะไรบ้าง